Scrabble – kalendarium powstania gry w układanie wyrazów z liter

Chociaż dla wielu fanów Literaków czy tradycyjnego Scrabble planszówka może się wydawać jedynie niezobowiązującą rozgrywką w układanie wyrazów z liter, starzy wyjadacze doskonale wiedzą, że to jedna z najpopularniejszych gier słownych. Na dodatek licząca już sobie prawie 90 lat. Jeżeli chcecie pochwalić się rywalom znajomością historii Scrabble albo po prostu Was to ciekawi, koniecznie zapoznajcie się z naszym kalendarium!

Dawne dzieje Scrabble

3500 p. n. e. – pierwsze planszówki powstają w Starożytnym Egipcie. To jeszcze gry stosunkowe proste, znacznie bardziej przypominające nieco starożytną wersję „Chińczyka”, ale już wówczas całkiem popularne.

3000 p. n. e. – w Mezopotamii powstaje tryktrak, szybko stając się najpopularniejszą planszówką całego świata starożytnego.

144 n. e. – w Irlandii powstaje Fidchell.

1622 – w USA publicznie grających w stool-ball ukarano konfiskatą planszówki.

XIX wiek – w Europie i USA powstaje coraz więcej gier planszowych – grają w nie przedstawiciele wszystkich warstw społecznych

1899 – w Poughkeepsie rodzi się Alfred Mosher Butts. Jego ojciec jest prawnikiem, a matka nauczycielką w szkole. Dziecko od początku przejawia zainteresowania sztuką i naukami ścisłymi.

Lata 20. XX wieku – w USA kilkukrotnie zwiększa się sprzedaż krzyżówek i czasopism z anagramami – Anagramator.

XX wiek

1924 – młody Alfred kończy Uniwersytet w Pensylwanii z tytułem magistra architektury. Wówczas nie myśli jeszcze o stworzeniu gry planszowej.

1931 – Butts analizuje gry planszowe, dzieląc je na liczbowe (bingo, kości), ruchu (szachy, warcaby, go), słowne (anagramy, krzyżówki). Chcąc stworzyć grę idealną, łączy cechy wszystkich trzech, tworząc pierwszy projekt Lexiko, które później zmienia nazwę na Criss Cross Words. Pomysł Buttsa nie znajduje uznania kolejnych przedsiębiorstw produkujących planszówki. Grą interesuje się dopiero James Brunot.

1938 – w USA oficjalnie sprzedany zostaje pierwszy egzemplarz gry.

1948 – gra już pod nazwą Scrabble zaczyna być produkowana w opuszczonej szkole w Dodgingtown w Connecticut. Wkrótce powstaje tam sprawnie działająca fabryka.

1949 – James Brunot i jego żona, którzy zarządzają fabryką, sprzedają w ciągu roku 2400 egzemplarzy gry, jednak ostateczny bilans roczny zamyka się w kwocie 450 dolarów na minusie. Mimo to Brunotowie nie poddają się, zyskując w kolejnym roku większą sprzedaż.

1952 – Prawa do produkcji i dystrybucji przejmuje od Brunotów firma Selchow and Righter, która rozpoczyna kolportaż na szeroką skalę.

1953 – Selchow and Righter sprzedaje blisko 4 miliony egzemplarzy gry. W tym samym roku następuje pierwsza zmiana zasad gry.

1955 – gra trafia również do Australii i Wielkiej Brytanii.

1972 – Scrabble podbija Francję. Hippolyte Wouters organizuje tam pierwsze mistrzostwa świata w języku francuskim.

1974 – wygasają prawa autorskie twórcy gry – Alfreda Buttsa. Do tej pory zarabiał on około 50 tysięcy dolarów rocznie.

1976 – kolejny raz nieznacznie zmienione zostają zasady gry. Od tej pory można między innymi pasować.

1985 – opublikowana zostaje prosta gra planszowa autorstwa Buttsa – Alfred’s Other Game, ale nie odnosi sukcesu nawet porównywalnego do Scrabble.

1986 – Selchow and Righter tuż przed bankructwem zostaje sprzedane Coleco.

1989 – zasady gry zostają zmienione po raz trzeci, jednak mają charakter korekt kosmetycznych, nie wpływających w znaczących sposób na samą rozgrywkę.

1990 – czwarta zmiana zasad, będąca technicznie bardziej ich ujednoliceniem i wyjaśnieniem sytuacji spornych.

1991 – w USA odbywają się pierwsze mistrzostwa świata Scrabble w języku angielskim.

1993 – Butts umiera 6 dni przed swoimi 94. urodzinami. Gra sprzedaje się już na wszystkich kontynentach. W tym samym roku w odbywają się pierwsze mistrzostwa w języku polskim. Słowa z liter układane są na całym świecie.

1997 – w Hiszpanii odbywają się pierwsze mistrzostwa świata w języku hiszpańskim.

XXI wiek

2002 – na kurniku.pl powstaje Szkrable przemianowane później na Literaki 😉 (ang. Literaxx).

2004 – Scrabble zostaje wprowadzone do amerykańskiej Narodowej Galerii Zabawkowych Sław.

2006 – odbywają się pierwsze Mistrzostwa Świata Scrabble Młodych.

2009 – w USA powołana do życia zostaje Północnoamerykańska Unia Graczy Scrabble. W Polsce kurnik.pl organizuje pierwsze turnieje w Literaki. W mistrzostwach świata najbardziej utytułowanym zawodnikiem zostaje Pakorn Nemitrmansuk.

2011 – telewizja The Hub wprowadza na antenę game show Scrabble Showdown, będące wariacją tradycyjnego Scrabble

2019 – Nigel Richards zdobywa piąte mistrzostwo świata, stając się zdecydowanie najlepszym zawodnikiem w historii.